รู้ทัน "แผ่นดินไหว" สาเหตุ ป้องกันตัว และรับมือหลังภัยพิบัติ

ภัยพิบัติทางธรรมชาติ เป็นสิ่งที่ไม่มีใครคาดการณ์ได้ และ "แผ่นดินไหว" คือหนึ่งในปรากฏการณ์ที่สร้างความเสียหายและความสูญเสียอย่างรุนแรงในหลายพื้นที่ทั่วโลก แม้ว่าประเทศไทยจะไม่ใช่พื้นที่เสี่ยงภัยแผ่นดินไหวระดับรุนแรง แต่การทำความเข้าใจถึงสาเหตุ กลไกการเกิด และเตรียมพร้อมรับมือกับสถานการณ์ที่ไม่คาดฝันจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง

แผ่นดินไหว คือปรากฏการณ์ทางธรรมชาติอันทรงพลัง ที่เกิดจากการปลดปล่อยพลังงานสะสมภายในโลก เพื่อปรับสมดุลของเปลือกโลกให้คงที่ โดยทั่วไปแล้ว การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกบริเวณรอยต่อเป็นสาเหตุหลัก ทำให้ชั้นหินขนาดใหญ่ใต้ผิวดินขยับตัว และถ่ายเทพลังงานศักย์ออกมาในรูปของการสั่นสะเทือน จุดเริ่มต้นของการเคลื่อนที่นี้เรียกว่า "จุดศูนย์กลางการเกิดแผ่นดินไหว"

 

ทั่วโลกมีแนวรอยต่อของแผ่นเปลือกโลกมากมายที่เป็นแหล่งกำเนิดแผ่นดินไหว แต่บริเวณที่เกิดแผ่นดินไหวมากถึง 80% ของโลกคือ "วงแหวนแห่งไฟ (Ring of Fire)" ซึ่งเป็นแนวรอยต่อขนาดใหญ่ที่ล้อมรอบมหาสมุทรแปซิฟิก ประเทศที่ตั้งอยู่ในแนวนี้ เช่น ญี่ปุ่น ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย ชิลี นิวซีแลนด์ สหรัฐอเมริกา และแคนาดา จึงเผชิญกับเหตุการณ์แผ่นดินไหวอยู่บ่อยครั้ง นอกจากวงแหวนแห่งไฟแล้ว ยังมีแนวแผ่นดินไหวสำคัญอื่น ๆ เช่น แถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ทางตอนใต้ของทวีปยุโรป แถบเทือกเขาอนาโตเลียในตุรกี ผ่านตะวันออกกลาง ไปจนถึงเทือกเขาหิมาลัย ซึ่งรวมถึงประเทศอย่างอัฟกานิสถาน จีน และพม่า

 

ความรุนแรงและขอบเขตความเสียหายจากแผ่นดินไหวแต่ละครั้งนั้น ขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงที่รับรู้ได้ และระยะห่างจากจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว โดยบริเวณที่อยู่ใกล้กับจุดศูนย์กลางมักจะได้รับความเสียหายมากกว่าพื้นที่ที่อยู่ห่างไกลออกไป

 

 

เมื่อรู้สึกหรือทราบว่าเกิดแผ่นดินไหว สิ่งสำคัญที่สุดคือการมีสติและปฏิบัติตามขั้นตอนที่ถูกต้องเพื่อความปลอดภัยของตนเองและผู้อื่น โดยแบ่งตามสถานที่ที่คุณอยู่ในขณะนั้นดังนี้

 

1. หากอยู่ในอาคาร

• หมอบลง (Drop): ทรุดตัวลงกับพื้น
• หาที่กำบัง (Cover): คลานเข้าไปใต้โต๊ะทำงาน โต๊ะอาหาร หรือเฟอร์นิเจอร์ที่แข็งแรงอื่นๆ จับขาโต๊ะไว้ให้มั่น
• เกาะให้แน่น (Hold On): หากไม่มีโต๊ะ ให้ใช้แขนและมือป้องกันศีรษะและลำคอ เกาะอยู่กับสิ่งของที่กำบังนั้นจนกว่าการสั่นสะเทือนจะหยุดลง
• อยู่ห่างจาก: หน้าต่าง กระจก ผนังภายนอก และสิ่งของที่อาจตกลงมา เช่น โคมไฟ หนังสือ หรือตู้ที่ไม่ยึดติด
• อย่าวิ่งออกไปข้างนอกทันที: อันตรายจากสิ่งของที่ร่วงหล่นภายนอกอาคารมีสูง
• หากอยู่ในที่สาธารณะ: เช่น โรงภาพยนตร์ ห้างสรรพสินค้า ให้หมอบลงกับพื้นและป้องกันศีรษะและลำคอ พยายามอยู่ห่างจากสิ่งของที่อาจล้มทับ
• อย่าใช้ลิฟต์: ให้ใช้บันไดหนีไฟเมื่อการสั่นสะเทือนหยุดลงและมีความปลอดภัยในการเคลื่อนย้าย

2. หากอยู่นอกอาคาร

• อยู่ห่างจาก: อาคาร เสาไฟฟ้า สายไฟ ต้นไม้ใหญ่ และสิ่งก่อสร้างอื่นๆ ที่อาจล้มทับ
• หาพื้นที่โล่ง: ไปยังบริเวณที่ไม่มีสิ่งกีดขวางเหนือศีรษะ
• หมอบลงกับพื้น: จนกว่าการสั่นสะเทือนจะหยุดลง และใช้มือป้องกันศีรษะและลำคอ

3. หากอยู่ในรถยนต์

• หยุดรถ: จอดรถในที่โล่งและปลอดภัย ห่างจากสะพานลอย อุโมงค์ หรือสิ่งก่อสร้างที่อาจพังถล่ม
• อยู่ในรถ: คาดเข็มขัดนิรภัย และรอจนกว่าการสั่นสะเทือนจะหยุดลง
• ระวัง: สิ่งของที่อาจร่วงหล่นจากภายนอก

4. หากอยู่ใกล้ชายฝั่ง

• สังเกตระดับน้ำ: หากน้ำทะเลลดระดับลงอย่างรวดเร็วผิดปกติ ให้รีบหนีไปยังที่สูงทันที เพราะอาจเกิดคลื่นสึนามิ
• ปฏิบัติตามคำเตือน: หากมีการประกาศเตือนภัยสึนามิ ให้อพยพไปยังพื้นที่ปลอดภัยตามที่ทางการแนะนำ

 

สิ่งที่ควรจำและปฏิบัติเพิ่มเติม

• มีสติ: พยายามควบคุมสติ ไม่ตื่นตระหนก
• ฟังข่าวสาร: ติดตามข่าวสารและประกาศจากหน่วยงานราชการอย่างใกล้ชิด
• ตรวจสอบความเสียหาย: หลังแผ่นดินไหวสงบ ให้ตรวจสอบความเสียหายรอบตัวอย่างระมัดระวัง
• ระวังภัยต่อเนื่อง: อาจมีอาฟเตอร์ช็อก (aftershock) ซึ่งเป็นแผ่นดินไหวขนาดเล็กที่ตามมา ให้ระมัดระวังอยู่เสมอ
• ช่วยเหลือผู้อื่น: หากมีความปลอดภัย ให้ช่วยเหลือผู้ที่ได้รับบาดเจ็บหรือติดอยู่ในซากปรักหักพัง
• หลีกเลี่ยงพื้นที่เสียหาย: อย่าเข้าไปในอาคารที่ได้รับความเสียหายอย่างหนัก เพราะอาจเกิดการพังถล่มซ้ำ
• ระวังแก๊สรั่วและไฟฟ้าช็อต: หากได้กลิ่นแก๊สหรือเห็นสายไฟขาด ให้รีบออกจากบริเวณนั้นและแจ้งเจ้าหน้าที่
• เตรียมชุดอุปกรณ์ฉุกเฉิน: ควรมีชุดอุปกรณ์ฉุกเฉินที่ประกอบด้วย น้ำดื่ม อาหารแห้ง ไฟฉาย วิทยุใส่ถ่าน ยาสามัญประจำบ้าน และสิ่งของจำเป็นอื่นๆ
• การเตรียมพร้อมและความรู้ในการปฏิบัติตัวเมื่อเกิดแผ่นดินไหวเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยลดความเสี่ยงและเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิตได้

 

 

ขอบคุณข้อมูลจาก : การป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย