นางแก้ว คือใคร วิธีคัดเลือก และมีความเป็นมาอย่างไร

นางแก้ว คือใคร ก่อนอื่นที่จะไปทำความรู้จักว่า นางแก้ววิจิตรศิลป์ คือใคร มาขยายความกันก่อนคะ เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน 2566 เป็นพิธีไหว้ครูในแบบล้านนาโบราณ ของ คณะวิจิตรศิลป์ ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี เพื่อสืบทอดวัฒนธรรมประเพณีอันงดงามนี้ไว้ อีกทั้งยังเป็นการเคารพกราบไหว้ครูบาอาจารย์ที่ประสาทวิชาการต่างๆ ให้

วิธีคัดเลือก หรือ พิธีเสี่ยงทายนางแก้ว และ จตุรเทพ 2566 จะให้นักศึกษาชั้นปีที่ 1 ของคณะวิจิตรศิลป์ มช. เข้าร่วมพิธีเลือกนางแก้ว ก่อนวันไหว้ครูประจำปีของคณะ 1 คืน หลังจากที่มีพิธีเสี่ยงทายเลือกนางแก้วแล้ว ก็จะได้นางแก้ว โดยจะมีพิธีสรงน้ำนางแก้ว ให้หญิงที่เป็นนางแก้วนุ่งขาวห่มขาว มาอาบน้ำมนต์ เปลี่ยนจากหญิงธรรมดาให้เป็นผู้หญิงบริสุทธิ์ เหมาะแก่การเป็นตัวแทนตักน้ำศักดิ์สิทธิ์ โดยผู้ชายห้ามเข้าใกล้หรือโดนตัวนางแก้วเลยเป็นเวลา 1 วัน 1 คืน 

นางแก้ว คือใคร และมีความเป็นมาอย่างไร 

นางแก้ว ตามคัมภีร์ภาคเหนือโบราณ หมายถึง นางอิตถีรัตนะ คือนางผู้วิเศษที่มีความเพรียบพร้อมดีงาม เป็นนางแก้วของจักรพรรดิ และหากออกเรือนแล้วจะกลายเป็นแม่ศรีเรือนที่ทรงค่าที่สุดของชายซึ่งมักจะเรียกว่า "เมียนางช้างแก้ว" ตามประวัติ นางแก้ว นั้นจะเกิดติดตามพระเจ้าจักรพรรดิเพื่อ เป็นอัครมเหสีโดยปกติ หรือไม่ก็เสด็จมาจากอุตตรกุรุทวีป หรือไม่ก็มาจากสกุลมัททราช นางแก้วของคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่คือสตรีอันเป็นสัญลักษณ์แห่งความบริสุทธิ์ดีงามซึ่งเป็นผู้อัญเชิญขันบายศรีและน้ำมนต์ศักดิ์สิทธิ์ที่หลั่งไหลมาจากดอยสุเทพ "สุคนธศรี สินธุธารา สุเทพาธาตุ" เพื่อเข้าสู่พิธีกรรมการไห้ครู

ตามคัมภีร์เก่าของอินเดียประเทศ กล่าวว่าพระราชาพระองค์ใดก็ตาม ถ้าได้ทรงมีแก้ว 7 ประการแล้ว จึงจะทรงสามารถขึ้นเป็นพระเจ้าจักรพรรดิได้...แก้ว 7 ประการนั้นคือ

1. นางแก้ว คือ พระมเหสีที่ดีเลิศ

2. ขุนพลแก้ว คือ แม่ทัพที่ดีเลิศ

3. ขุนคลังแก้ว คือ เสนาบดีคลังที่ดีเลิศ

4. ม้าแก้ว คือ อัสสรัตนะที่ดีเลิศ

5. จักรแก้ว คือ จักรรัตนะที่ทรงอานุภาพ

6. ช้างแก้ว คือ หัตถิรัตนะที่ดีเลิศ

7. มณีแก้ว คือ มณีรัตนะ

โดยปีนี้  "พิธีไหว้ครู" มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปีการศึกษา 2566  จัดขึ้น วันที่ 16 พฤศจิกายน 2566  นั้นประกอบด้วย ริ้วขบวนแห่เครื่องสักการะ ขบวนแห่ เครื่องเซ่นไหว้ครู ที่แสดงถึงการเคารพธรรมชาติและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ โดยมีขบวนแห่เสลี่ยงหลวง "นางแก้ว" มีการบรรเลงดนตรีพื้นเมือง พร้อมถวายการบูชาด้วยนาฏย ในเครื่องแต่งกายที่สวยงามตระการ ตามแบบการแต่งกาย นอกจากนางแก้วจะเป็นผู้เชิญขันบายศรีขึ้นบนเสลี่ยงหลวงอันงดงามแล้วระหว่างทางที่ขบวนแห่เครื่องเซ่นไหว้ และนางแก้วผ่านคือสันเขื่อนอ่างแก้วขบวนจะหยุดพัก ให้นางแก้วได้ลงจากเสลี่ยงเพื่อตักน้ำอันเป็นมงคลจากอ่างแก้วเพื่อใช้ผสมในการทำน้ำมนต์ประพรมนักศึกษาใหม่ คือพิธีรับน้ำ "สุคนธศรี สินธุธารา สุเทพาธาตุ" หมายถึงน้ำที่หลั่งไหลมาจากยอดดอยอันศักดิสิทธิ์ของชาวเชียงใหม่

ขอขอบคุณ : ภาพจาก Kibom Sattawat ข้อมูล-ภาพจาก มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ Chiang Mai University , Manop Ople Manasam , นักศึกษาเก่าสัมพันธ์ มช.