เตือน คนชอบกินถั่วลิสง ระวังสารพิษเงียบที่ซ่อนอยู่ เสี่ยงมะเร็งตับ

วันที่ 18 มิ.ย. 68 ทางด้าน "หมอโอ๊ค" นพ.ศุภฤกษ์ วิจารณาญาณ เจ้าของเพจ หมอโอ๊ค DoctorSixpack เผยว่า "ชอบกินถั่วลิสง = เสี่ยงมะเร็งตับ? รู้ทันสารพิษเงียบที่ซ่อนอยู่ในของโปรดคนไทย!"

ถั่วลิสง มีความเสี่ยงที่อาจปนเปื้อนสาร อะฟลาทอกซิน (aflatoxin) ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็ง โดยเฉพาะมะเร็งตับ (hepatocellular carcinoma – HCC) และมีรายละเอียดสำคัญดังนี้ :

 

1.อะฟลาทอกซิน & ความเสี่ยงมะเร็งตับ

อะฟลาทอกซิน B₁ (AFB₁) เป็นสารที่ผลิตโดยเชื้อรา Aspergillus flavus และ A. parasiticus ที่เติบโตในสภาพอากาศร้อนและชื้น เช่น ถั่วลิสง เมื่อเข้าสู่ร่างกาย AFB₁ จะถูกเปลี่ยนเป็น “epoxide” ซึ่งสร้าง DNA adducts ทำให้เกิดการกลายพันธุ์ในยีนสำคัญ เช่น p53 codon 249 และ ras gene ซึ่งเกี่ยวข้องกับการเกิดมะเร็งและความลุกลาม

 

2.งานวิจัยระดับประชากร (Epidemiological Evidence)

เมตา‑วิเคราะห์ 17 งานศึกษาในหลายประเทศ (จีน, สถานที่ในแอฟริกา) พบว่า: PAR (population attributable risk) ของมะเร็งตับที่เชื่อมกับสาร aflatoxin อยู่ที่ประมาณ 17% (สูงสุด ~21% ในผู้ที่มี HBV และ ~8.8% ในผู้ไม่มี HBV) ความสัมพันธ์แบบทวีคูณ (synergistic) เมื่อร่วมกับการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี (HBV) พบอัตราเสี่ยงเพิ่มขึ้นมากถึง 60 เท่า เมื่อมีทั้ง aflatoxin และ HBV

3.กลไกก่อมะเร็ง (Mechanism)

AFB₁ ออกฤทธิ์โดยเปลี่ยนเป็น AFB₁-8,9-exo-epoxide ผ่านเอนไซม์ CYP450 และเชื่อมกับ DNA (guanine) จนเกิด DNA adducts ซึ่งเป็นสารตั้งต้นของการกลายพันธุ์ เช่น จุดเปลี่ยนฐาน G→T ในตำแหน่งสำคัญของ p53 (codon 249)

 

4.อิทธิพลร่วมกับตับอักเสบ

ในผู้ติดเชื้อ HBV หรือ HCV ร่วมด้วย การได้รับ aflatoxin เพิ่มความเสี่ยงมะเร็งตับแบบ ทวีคูณ (synergistic) :

AFB₁ เพียงอย่างเดียว ➝ เสี่ยงเพิ่ม ~3 เท่า;
HBV เพียงอย่างเดียว ➝ เสี่ยงเพิ่ม ~11 เท่า;
ทั้งสองร่วมกัน ➝ เสี่ยงเพิ่ม 60 เท่า

 

5.ผลกระทบต่อสุขภาพอื่น ๆ

อะฟลาทอกซินยังเชื่อมกับการเกิด ตับแข็ง (cirrhosis) อย่างมีนัยสำคัญ: เมตา‑วิเคราะห์พบ OR 3.35 (unadjusted) และ OR 2.5 (adjusted) จากการสัมผัส AFB

ในผู้ติดเชื้อ HBV หรือ HCV ร่วมด้วย การได้รับ aflatoxin เพิ่มความเสี่ยงมะเร็งตับแบบ ทวีคูณ (synergistic) :

AFB₁ เพียงอย่างเดียว ➝ เสี่ยงเพิ่ม ~3 เท่า;

HBV เพียงอย่างเดียว ➝ เสี่ยงเพิ่ม ~11 เท่า;

ทั้งสองร่วมกัน ➝ เสี่ยงเพิ่ม 60 เท่า

6.ภาระสุขภาพทั่วโลก

ประชากรหลายพันล้านคนทั่วโลก รวมถึงในพื้นที่เขตร้อนชื้น มีความเสี่ยงจากอาหารที่ปน aflatoxin เช่น ข้าวโพดและถั่วลิสง ตัวอย่าง : ในสหรัฐฯ คาดว่าเกิดมะเร็งตับ ~158–58 ราย/ปี จาก AFB ที่มีระดับต่ำแต่สะสมในอาหาร

 

7.การควบคุมและป้องกัน

หน่วยงานสุขภาพโลก กำหนดมาตรฐานปนสารสูงสุด เช่น : FAO/WHO: สูงสุด 1–20 µg/kg ในถั่วลิสง สหภาพยุโรป: จำกัด 2–12 µg/kg ในถั่ว, 0.1 µg/kg ในอาหารเด็ก

คำแนะนำ : เลือกซื้อผลิตภัณฑ์จากแบรนด์ที่ตรวจสอบคุณภาพแล้ว กำจัดถั่วช้ำ บูด หรือเก็บในสภาพชื้น ใช้วิธีลดเชื้อราตั้งแต่ในแปลงเก็บ และเทคโนโลยีเช่น “cold plasma” ช่วยลด aflatoxin ได้โดยไม่ทำลายคุณภาพอาหาร

 

สรุป

AFB₁ สารก่อมะเร็งกลุ่มแรกในถั่วลิสง กลไก ก่อ DNA adduct → กลายพันธุ์ (p53 codon 249) ความเสี่ยงโลก PAR ตับจาก aflatoxin ≈17%, สูงใน HBV ร่วม ตับแข็ง เสี่ยงเพิ่ม ~2.5–3 เท่า มาตรการป้องกัน ควบคุมคุณภาพอาหาร ตรวจสอบแบรนด์ เก็บในที่แห้ง

 

ข้อแนะนำสำหรับผู้บริโภคถั่วลิสง :

เลือกถั่วลิสงจากแหล่งที่มีมาตรฐาน ตรวจสอบฉลาก เลี่ยงถั่วชื้นเสีย รวมถึงซื้อจากแบรนด์ที่ตรวจคุณภาพเรื่อง aflatoxin เพื่อช่วยลดความเสี่ยงต่อสุขภาพในระยะยาวครับ