ครูไทยทำงานเกินหน้าที่ "ความจริงอันเจ็บปวด" ของระบบการศึกษาไทย

"ความจริงอันเจ็บปวด" ของระบบการศึกษาไทยในระดับรากฐานได้ชัดเจนมากครับ และคำตอบก็ไม่ใช่เรื่องของความบังเอิญหรือความขยันของครูเท่านั้น 

แต่เป็น “โครงสร้างปัญหาเชิงระบบ” ที่ทำให้ ครูไทยต้องทำเกินหน้าที่ ทั้งที่ควรทุ่มเทเวลาให้กับการสอนและพัฒนานักเรียนเป็นหลัก

ระบบราชการรวมศูนย์และขาดการกระจายอำนาจ

โรงเรียนไทยหลายแห่ง โดยเฉพาะในต่างจังหวัด เป็น “หน่วยปฏิบัติ” ที่ต้องรับคำสั่งจาก สำนักงานเขต / สพฐ. / หน่วยราชการอื่น

แต่กลับไม่ได้รับทรัพยากร (คน / เงิน / ระบบ) พอจะทำให้คำสั่งเหล่านั้นเกิดขึ้นได้จริง ครูกลายเป็น “คนที่เหลืออยู่” จึงต้องรับหน้าที่ทุกอย่าง

ภาพสะท้อนระบบการศึกษาที่บิดเบี้ยว ปรากฏชัดในโรงเรียนขนาดเล็ก โดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกล ที่มีครูไม่กี่คนแต่ต้องดูแลทุกมิติของโรงเรียน 

เพราะโรงเรียนไม่ได้รับทรัพยากรสนับสนุนที่เหมาะสม ทั้งในด้านคน เงิน หรือเครื่องมือที่จำเป็น

 

หน้าที่ที่ไม่ใช่ของครู แต่ครูต้องทำ

ธุรการ/การเงิน/พัสดุ – เขียนเบิกงบ รายงานผล ใช้โปรแกรมบัญชี ทั้งที่ไม่เคยเรียน

เทคนิค/ไอที – ซ่อมคอม อินเทอร์เน็ต เครื่องพิมพ์

ภารโรง/ยาม/ดูแลสถานที่ – อยู่เวร ลากสายไฟ กวาดห้องน้ำ ซ่อมประตู

เอกสารประเมิน/โครงการ – ทำไฟล์ประเมินให้ผอ. จัดโครงการจาก อบต. พร้อมรูปเล่มและสรุปรายงาน
 

 

ต้นเหตุที่ซับซ้อนซ้อนทับกันหลายชั้น

1.ระบบราชการรวมศูนย์ – โรงเรียนเป็นเพียง “ผู้ปฏิบัติคำสั่ง” ที่มักไม่มีคน/งบพอ

โรงเรียนไทยหลายแห่ง โดยเฉพาะในต่างจังหวัด เป็น “หน่วยปฏิบัติ” ที่ต้องรับคำสั่งจาก สำนักงานเขต / สพฐ. / หน่วยราชการอื่น

แต่กลับไม่ได้รับทรัพยากร (คน / เงิน / ระบบ) พอจะทำให้คำสั่งเหล่านั้นเกิดขึ้นได้จริง ครูกลายเป็น “คนที่เหลืออยู่” จึงต้องรับหน้าที่ทุกอย่าง

 

2.ขาดเจ้าหน้าที่เฉพาะด้าน – ไม่มีเจ้าหน้าที่บัญชี พัสดุ ไอที ครูต้องทำแทน

โรงเรียนเล็กจำนวนมากไม่มี “เจ้าหน้าที่บัญชี / พัสดุ / ธุรการ” ต้องให้ครูควบหลายตำแหน่ง

ตำแหน่งครูมักเป็น “ข้าราชการประจำถาวร” ซึ่งง่ายต่อการโยนงาน เพราะมีข้อผูกพันทางวินัย

ตำแหน่งธุรการ ที่มีบ้างก็มักเป็น ลูกจ้างชั่วคราว เงินเดือนต่ำ ไม่ได้รับการสนับสนุนให้เพียงพอ

 

3.ประเมินแบบเน้นเอกสารมากกว่าคุณภาพผู้เรียน – วิทยฐานะ/ผลงานต้องมีแฟ้ม ทำให้ครูต้องสร้างหลักฐานมากกว่าสร้างคน

“ครูต้องมีแฟ้มผลงาน” เพื่อประเมินวิทยฐานะ ต้องจัดทำเอกสาร-แบบฟอร์มที่ซับซ้อน

ผู้บริหารโรงเรียนหลายแห่งใช้ครูเป็น “มือทำงานทุกอย่าง” โดยเฉพาะการจัดเอกสาร/งานตามนโยบาย ซึ่งบางครั้ง เกินจากหน้าที่ครูโดยตรง

4.ขาดทรัพยากร – บางโรงเรียนไม่มีเครื่องปริ้น ครูต้องใช้ของส่วนตัว

เครื่องปริ้นเอกสารของโรงเรียนเสีย / ขาดงบ / ไม่มีพนักงานธุรการ ครูกลายเป็นฝ่ายพิมพ์งานให้ผู้บริหารเอง

ผู้อำนวยการบางคนมีแนวคิด "สั่งแล้วควรได้งาน" โดยไม่มองว่า ทรัพยากรส่วนตัวของครูถูกเบียดใช้ (เครื่อง ปริ้น / น้ำหมึก / คอมพิวเตอร์)

 

5.อบต.โยนภาระ – โครงการมาจากข้างนอก แต่ภาระงานทั้งหมดมาตกอยู่ที่โรงเรียน

เครื่องปริ้นเอกสารของโรงเรียนเสีย / ขาดงบ / ไม่มีพนักงานธุรการ ครูกลายเป็นฝ่ายพิมพ์งานให้ผู้บริหารเอง

ผู้อำนวยการบางคนมีแนวคิด "สั่งแล้วควรได้งาน" โดยไม่มองว่า ทรัพยากรส่วนตัวของครูถูกเบียดใช้ (เครื่อง ปริ้น / น้ำหมึก / คอมพิวเตอร์)

 

6.หลักสูตรผลิตครูไม่รองรับบทบาทหลากหลาย – คบ. ไม่สอนการบริหารงบ การจัดซื้อ แต่ครูต้องทำจริงทั้งหมด

หลักสูตรผลิตครูในไทย เน้นการสอน จิตวิทยาเด็ก หลักสูตรการเรียนรู้

ไม่ได้สอนเรื่อง “การทำบัญชี พัสดุ การบริหารโครงการ” อย่างเป็นระบบ แต่พอเข้ารับราชการ กลับต้องเจอกับงานเหล่านี้เต็มรูปแบบ

 

แล้วตกลง “เสียสละ” หรือ “ถูกเอาเปรียบ”?

คำว่า "เสียสละ" ควรเกิดจากเจตจำนงส่วนตัว ไม่ใช่ระบบที่ออกแบบมาให้ต้องทำทุกอย่างแทนคนอื่น

แต่ในบริบทของครูไทยวันนี้ มันกลายเป็น “การถูกเอาเปรียบเชิงโครงสร้าง” มากกว่าจะเป็นความเสียสละโดยสมัครใจ

 

ผลกระทบเชิงลึก

ครูหมดไฟ ไม่สามารถโฟกัสงานสอนได้เต็มที่

เด็กขาดการดูแลคุณภาพ เพราะครูไม่มีเวลาวางแผนการสอนอย่างลึกซึ้ง

ครูลาออกกลางทางมากขึ้น โดยเฉพาะครูรุ่นใหม่ที่พบว่า “ความฝันไม่ตรงกับความจริง”

คุณภาพการศึกษาลดลง เพราะเวลาในการเรียนรู้ถูกเบียดจากภาระอื่น

 

 

ข้อเสนอเชิงระบบที่ควรเร่งแก้

กระจายอำนาจสู่โรงเรียนให้บริหารเองได้จริง

เพิ่มเจ้าหน้าที่ธุรการ พัสดุ และไอที ในโรงเรียน

ลดภาระการประเมินที่เน้นเอกสาร

ปรับหลักสูตรผลิตครูให้ครอบคลุมความเป็นจริง

เปลี่ยนวิธีคิดของผู้นำที่มองครูเป็น “แรงงานรับคำสั่ง” มากกว่า “ผู้สร้างอนาคตเด็กไทย”

 

สรุป

“ครูไทยไม่ควรต้องเสียสละจนลืมตัวเอง เพราะระบบไม่ควรออกแบบมาเพื่อพึ่งพาความเสียสละ แต่ควรสร้างเงื่อนไขให้ครูได้ทำหน้าที่สำคัญที่สุด — คือ การสอนและพัฒนาเด็กไทยให้มีอนาคต”