ดอกตีนเป็ดเหม็นหรือหอม? เฉลยชัดพร้อมสรรพคุณที่หลายคนไม่รู้!

เมื่อเข้าสู่ฤดูหนาว หลายคนคงคุ้นเคยกับ กลิ่นแรงของต้นตีนเป็ด หรือ พญาสัตบรรณ (Alstonia scholaris) ที่โชยมาในยามค่ำคืน กลิ่นนี้กลายเป็นประเด็นถกเถียงทุกปีว่า “เหม็น” หรือ “หอม” กันแน่

 

กลิ่นของ “ตีนเป็ด” แรงจริง แต่ขึ้นอยู่กับจมูกของแต่ละคน

ดอกตีนเป็ด จะบานช่วงเดือนตุลาคมถึงธันวาคม กลิ่นจะออกแรงเป็นพิเศษตอนกลางคืน เนื่องจากมี น้ำมันหอมระเหยเข้มข้น ที่อาจทำให้บางคนเกิดอาการเวียนหัว คลื่นไส้ หรือระคายเคืองได้ แต่ก็มีไม่น้อยที่รู้สึกว่า “หอมเย็น” โดยเฉพาะเมื่อกลิ่นไม่แรงจนเกินไป

ลักษณะของต้นพญาสัตบรรณ

ต้นตีนเป็ดเป็น ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูงราว 12-20 เมตร แตกกิ่งก้านเป็นชั้น ๆ คล้ายฉัตร ใบออกเป็นวงละ 5-7 ใบ ผิวใบสีเขียวเข้มเป็นมัน ดอกมีสีเขียวอมเหลืองหรืออมขาว และออกดอกในช่วงฤดูหนาว ผลของมันเป็นฝักยาว 20-30 เซนติเมตร เมื่อแก่จะปลิวเมล็ดไปตามลมได้ง่าย

 

ความเชื่อและที่มาของชื่อ “พญาสัตบรรณ”

คำว่า “สัตบรรณ” มาจากภาษาสันสกฤต หมายถึง เจ็ดใบหรือเจ็ดชั้น ซึ่งสอดคล้องกับลักษณะการเรียงตัวของใบ ส่วนชื่อ “ตีนเป็ด” มาจากกลุ่มใบที่ปลายกิ่งซึ่งดูคล้ายพังผืดตีนเป็ด และยังมีอีกชื่อว่า “ไม้ของนักปราชญ์” เพราะเชื่อกันว่าเป็นไม้มงคลที่ช่วยเสริม ปัญญาและความเฉลียวฉลาด

สรรพคุณของต้นตีนเป็ดที่หลายคนอาจไม่เคยรู้

แม้จะขึ้นชื่อเรื่องกลิ่นแรง แต่ต้นพญาสัตบรรณก็เป็น สมุนไพรไทย ที่มีการใช้มานานหลายร้อยปี

- เปลือกต้น มีรสขม ช่วยเจริญอาหาร แก้ไข้ แก้บิด ท้องเสีย และสมานลำไส้

- ใบอ่อน ใช้ชงดื่มรักษาโรคลักปิดลักเปิด

- ดอก ช่วยแก้ไข้ตัวร้อนและโลหิตพิการ

- ยาง ใช้ภายนอกช่วยรักษาแผลและบรรเทาอาการปวดฟัน

- เนื้อไม้ แม้จะอ่อนแต่เหนียว เหมาะทำหีบ รองเท้าไม้ หรือของเล่น

อย่างไรก็ตาม ทุกส่วนของต้นตีนเป็ดมีสารอัลคาลอยด์ ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง และปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนนำมาใช้ทางยา

 

แม้ กลิ่นของต้นตีนเป็ด จะเป็นที่ถกเถียง แต่ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าเป็นไม้ที่มีทั้ง คุณค่าทางธรรมชาติและทางสมุนไพร ที่อยู่คู่สังคมไทยมายาวนาน ไม่ว่าจะเหม็นหรือหอม ก็ถือเป็นสัญญาณแห่งฤดูหนาวที่หลายคนจดจำได้ดี