เปิดความลับ! ทำไมเราถึงเห็นแค่ “ด้านเดียวของดวงจันทร์”

หลายคนอาจสงสัยว่าเหตุใดมนุษย์จึงเห็น ดวงจันทร์เพียงด้านเดียว มาตลอด ทั้งที่มันก็หมุนรอบตัวเองเหมือนโลก คำตอบคือปรากฏการณ์ทางฟิสิกส์ที่เรียกว่า “Tidal Locking” หรือ “การล็อกโดยแรงไทดัล” ซึ่งเกิดขึ้นเพราะแรงโน้มถ่วงของโลกและดวงจันทร์ดึงรั้งกันจนเกิดสมดุลพิเศษ

ปรากฏการณ์นี้ไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่เป็นผลจาก แรงโน้มถ่วงที่ไม่สม่ำเสมอ (Tidal Force) ของโลกที่กระทำต่อดวงจันทร์เป็นเวลาหลายพันล้านปี จนทำให้ความเร็วการหมุนรอบตัวเองของดวงจันทร์ลดลงเท่ากับความเร็วในการโคจรรอบโลก ส่งผลให้เรามองเห็นเพียงด้านเดียวอย่างถาวร

ด้านที่หันเข้าหาโลกเรียกว่า “ด้านใกล้” (Near Side) ซึ่งมีพื้นที่ราบสีเข้มขนาดใหญ่ที่เรียกว่า “มาเร” (Mare) เกิดจากลาวาในอดีต ส่วน “ด้านไกล” (Far Side) ซึ่งเรามองไม่เห็นนั้น เต็มไปด้วย หลุมอุกกาบาตหนาแน่น และมีแอ่งปะทะขนาดมหึมาอย่าง “แอ่งแอตเคนขั้วใต้” (South Pole-Aitken Basin) ที่ถือว่าใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ

อย่างไรก็ตาม แม้จะเกิด Tidal Locking แต่เราก็สามารถเห็นพื้นผิวของดวงจันทร์ได้มากกว่า 50% เล็กน้อย หรือประมาณ 59% เพราะปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “Libration” (การแกว่งของดวงจันทร์) ซึ่งเกิดจากวงโคจรของดวงจันทร์ที่เป็นวงรีและแกนหมุนที่เอียง ทำให้เรามองเห็นขอบด้านข้างและขั้วเหนือ–ใต้สลับกันเล็กน้อย

ด้านไกลของดวงจันทร์ถูกถ่ายภาพได้เป็นครั้งแรกโดยยาน Luna 3 ของโซเวียตเมื่อปี 1959 และต่อมาในปี 2019 จีนก็ได้สร้างประวัติศาสตร์ด้วยการส่งยาน ฉางเอ๋อ-4 (Chang’e 4) ลงจอดสำเร็จบนด้านไกลของดวงจันทร์เป็นครั้งแรกของโลก

การค้นพบเหล่านี้ไม่เพียงช่วยไขปริศนาทางดาราศาสตร์ แต่ยังยืนยันว่า “ด้านมืดของดวงจันทร์” ที่หลายคนเข้าใจนั้น ไม่ได้มืดจริง ๆ เพราะมันได้รับแสงอาทิตย์สลับกับด้านที่หันเข้าหาโลกนั่นเอง