วัฒนธรรมไทย วันลอยกระทง กับ สิ่งที่ควรทำ

สิ่งที่ควรทำวันลอยกระทง บทความนี้เป็นความเชื่อส่วนบุคคลโปรดใช้วิจารณญาณในการรับข้อมูลด้วยนะคะ ผู้เขียนรวมประวัติความเป็นมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน รวมไปถึงสิ่งที่ควรทำ ใน วันลอยกระทง มีสิ่งใดบ้างที่ยังหลงเหลืออยู่ให้เราได้เห็นในทุกวันนี้ และวันลอยกระทง ปีนี้ตรงกับ วันที่ 27 พฤศจิกายน 2566 

ประวัติวันลอยกระทง สำหรับ การลอยกระทงในประเทศไทยนั้นมีมานานมากตั้งแต่สมัยสุโขทัย แต่ก่อนไม่ได้เรียกว่า วันลอยกระทง สมัยก่อนจะเรียกว่า การลอยพระประทีป หรือ ลอยโคม เป็นงานนักขัตฤกษ์รื่นเริงของประชาชนทั่วไป ต่อมานางนพมาศ หรือ ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ผู้เป็นสนมเอกของพระร่วง ได้คิดประดิษฐ์ดัดแปลงเป็นรูปกระทงดอกบัว แทนการลอยโคม การลอยกระทง หรือ ลอยโคม ในสมัยนางนพมาศ กระทำเพื่อเป็นการสักการะรอยพระพุทธบาทที่แม่น้ำนัมมทานที เป็นแม่น้ำที่ไหลผ่านแคว้นสุนาปรันตะ พระพุทธเจ้าทรงประทับรอยพระบาทไว้ที่ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทา เมื่อพระพุทธเจ้าองค์เสด็จไปแสดงธรรมโปรดชาวสุนาปรันตะและนัมมทานาคราช นาคราชขอของที่ระลึกไว้บูชา จึงทรงประทับรอยพระบาทไว้นับเป็นรอยพระพุทธบาทที่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรก ปัจจุบันเรียกว่าแม่น้ำเนรพุททา ในประเทศอินเดีย อันที่จริงลอยกระทงเป็นประเพณีขอขมาธรรมชาติมาแต่ดึกดำบรรพ์ เพราะชาวบ้านทั่วไปรู้จากประสบการณ์ว่า ถึงเดือนสิบเอ็ด (หรือราวเดือนตุลาคม) น้ำจะขึ้นนองหลาก,พอถึงเดือนสิบสอง (หรือราวเดือนพฤศจิกายน) น้ำจะทรงตัวคือไม่ขึ้นไม่ลง,ครั้นเดือนอ้าย (หรือราวเดือนธันวาคม) ต่อเดือนยี่ (หรือราวเดือนมกราคม) น้ำจะลดลง

ประเพณีไทย วันลอยกระทง กับ สิ่งที่ควรทำ หากให้จำแนกแยกเป็นสมัยก่อนกับสมัยใหม่ก็จะเป็นความแตกต่างอย่างเห็นได้ชัด คนไทยสมัยก่อนนิยมทำกระทงจากดอกบัว ดอกไม้ คนไทยสมัยใหม่ นิยมทำกระทงจากต้นกล้วย ขนมปัง น้ำแข็ง แต่สิ่งที่เหมือนกันจุดประสงค์เดียวกันก็คือ ลอยกระทงเพื่อขอขมาพระแม่คงคา มีคำกล่าว ดังนี้

• มะยัง อิมินา ปะทีเปนะ อะสุกายะ นัมมะทายะ นะทิยา ปุลิเน ฐิตัง มุนิโน ปาทะวะลัญชัง อะภิปูเชมะ อะยัง ปะทีเปนะ มุนิโน ปาทะวะลัญชัสสะ ปูชา อัมหากัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ สังวัตตะตุ
• ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอบูชา ซึ่งรอยพระพุทธบาท ที่ตั้งอยู่เหนือหาดทรายในแม่น้ำชื่อนัมมทานทีโน้น ด้วยประทีปนี้ กิริยาที่บูชารอยพระพุทธบาทด้วยประทีปนี้ ขอจงเป็นไปเพื่อประโยชน์ และความสุข แก่ข้าพเจ้าทั้งหลายสิ้นกาลนาน เทอญ (ไม่ต้องกล่าวคำว่าสาธุ)

สิ่งที่คนนิยมทำในวันลอยกระทง ปี 2566 นี้ ก็คือ 

1. เข้าวัดตอนเช้า ไหว้พระทำบุญในวันลอยกระทง เพราะมีความเชื่อกันว่าตอนเช้าไปทำบุญ ตอนเย็นขอขมาพระแม่คงคา จะทำให้ตัวเองพบแต่ความสุขความเจริญ เป็นการเสริมสิริมงคล เป็นความเชื่อส่วนบุคคลเท่านั้น 

2. อาบน้ำกลางแสงจันทร์ ต้องบอกก่อนว่าอันนี้คือความเชื่อส่วนบุคคลเท่านั้นนะคะ คนไทยสมัยก่อนนิยมอาบน้ำกลางแสงจันทร์เพราะมีความเชื่อว่า การอาบน้ำใต้เเสงจันทร์เต็มดวงถือเป็นฤกษ์ดวงดาวที่ดี พลังของแสงจันทร์จะช่วยปัดเป่าสิ่งไม่ดีให้ออกจากชีวิต เสริมพลังให้กับคนอาบน้ำ และช่วยขจัดโรคภัยไข้เจ็บให้ทุเลาลง โดยความเชื่อวันลอยกระทงในการอาบน้ำใต้แสงจันทร์ทำง่ายๆ ดังนี้

• อาบน้ำกลางเเจ้ง โดยไม่ต้องถอดเสื้อผ้า
• อาบน้ำในวันเพ็ญเดือนสิบสอง พระจันทร์เต็มดวง
• อาบน้ำตอนเที่ยงคืน
• อาบน้ำที่ดวงจันทร์สะท้อนในภาชนะใส่น้ำหรือขันน้ำมนต์ศักดิสิทธิ์ที่เราเตรียมไว้

และนี่คือ วันลอยกระทง กับ สิ่งที่ควรทำ บางกิจกรรมยังคงมีอยู่ เช่น งานวัด งานลอยกระทง ประกวดนางนพมาศ หากจะไปร่วมงานก็ไปได้ หากอยากลอยกระทงก็ควรนึกถึงสิ่งแวดล้อมกับสิ่งที่จะตามมาด้วยนะคะ ไม่ได้บังคับว่าควรทำหรือไม่ควรทำ ทุกสิ่งทุกอย่างคุณตัดสินใจได้เลยคะ